KÖK ÜCRET
KÖK ÜCRET
İşçinin iş görmesi karşılığında aldığı asıl ücrettir. Nakden ödemesi yapılır. Uygulamada "temel ücret", "esas ücret", "dar anlamda ücret", "asıl ücret" olarak da adlandırılmaktadır. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 8’inci maddesine göre, çalışılan belirli bir zaman dilimi veya üretilen parça miktarının parasal karşılığı temel ücret, diğer ödemeler ise ücret eki olarak değerlendirilmiştir. Yani kök ücret; ikramiye, prim, sosyal yardımlar ve diğer ekler dışında işçiye gördüğü işin karşılığı olarak yapılan ödemedir. Asıl ücretin dışında kalan ve işçiye kanun ya da sözleşme uyarınca çeşitli sebep ve isimlerle yapılan ödemeler ücret eklerini oluşturur. Asıl ücret ve ücret ekleri geniş anlamda ücret olarak da isimlendirilir.
Ücret miktarına bağlı olarak kanunda öngörülen tazminat hesaplamalarında esas alınacak ücret, kök ücrettir. Bunun dışında ücret eklerinin de dikkate alınabilmesi için, bunun açık olarak belirtilmiş olması gerekir. Örneğin, 1475 İşK.14/11’de kıdem tazminatının, İşK.17/7'de ihbar ve kötüniyet tazminatlarının hesaplanmasında asıl ücrete ek olarak işçiye sağlanmış olan sözleşme ve kanundan doğan çıkarların da göz önünde tutulacağı hükme bağlanmıştır.
Aşağıda Sayılı Hallerde Dikkate Alınması Gereken Ücret, "Kök Ücret"tir;
1-Eşit Davranma İlkesine Aykırılık Halinde Ödenecek Tazminat (4857 sayılı Kanunun 5’inci maddesi);
2-Feshin Geçersizliğinde Ödenmesi Gereken Tazminat (4857 sayılı Kanunun yukarıda yer alan 21’inci maddesi) ;
3- İşe Başlatmama Tazminatı (4857 sayılı Kanunun yukarıda yer alan 21’inci maddesinin birinci fıkrası);
4-İşçinin İşverenin Malını Zarara Uğratması Hali (4857 sayılı Kanunun “işverenin haklı nedenle derhal fesih hakkı” başlıklı 25’inci maddesi )
5-Maluliyeti Kalkan İşçinin İşe Başlatılmaması (4857 sayılı Kanunun “engelli ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu” başlıklı 30’uncu maddesi)
6-Askerlik Dönüşü İşçinin İşe Başlatılmaması (4857 sayılı Kanunun “askerlik ve kanundan doğan çalışma” başlıklı 31’inci maddesi)
7-Ücret Kesme Cezası (4857 sayılı Kanunun “ücret kesme cezası” başlıklı 38’inci maddesi)
8- Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Ücreti (4857 sayılı Kanunun “fazla çalışma ücreti” başlıklı 41’inci maddesi) ;
9- Hafta Tatili Ücreti (4857 sayılı Kanunun “hafta tatili ücreti” başlıklı 46’ncı maddesi );
10- Genel Tatil Ücreti (4857 sayılı Kanunun “genel tatil ücreti” başlıklı 47’nci maddesi);
11- Sözleşmenin Sona Ermesinde İzin Ücreti (4857 sayılı Kanunun “sözleşmenin sona ermesinde izin ücreti” başlıklı 59’uncu maddesi).
Güncel Yargıtay Kararları Işığında Toplu İş Sözleşmesi İle Kök Ücretin Düşürülebileceği, Ücretin Düşüp Düşmediğinin Toplu İş Sözleşmesindeki Tüm Sosyal Haklara Göre Belirlenmesi Gerektiği;
Yargıtay'ın güncel kararları doğrultusunda toplu iş sözleşmesi ile kök ücret düşürülebilir. Burada önemli olan husus, toplu iş sözleşmesinin uygulanması sonrasında kök ücret düşse bile, ek ödemeler ile birlikte geniş anlamda ücret artıyor ise hukuka aykırılık söz konusu olmayacaktır.
"Toplanan belgeler üzerinden yapılacak incelemede, Hukuk Genel Kurulunun 03.05.2017 tarih, 2017/22-887 esas, 2017/885 karar sayılı kararında da ifade edildiği gibi, tarafların anlaşması ya da düzen ilkesi gereği, toplu iş sözleşmesi hükümleri uyarınca kök ücretin düşürülmesinin mümkün olabileceği, ayrıca iş sözleşmesinin ücrete ilişkin hükümleri ile toplu iş sözleşmesinin ücrete ilişkin hükümlerinin karşılaştırılmasında grup karşılaştırması yapılması gerektiği göz ardı edilmemelidir." YARGITAY 22. HD 2017/23345 E. 2019/15714 K. SAYILI KARARI
"Aynı gerekçelerle fark alacak talep eden emsal işçinin dosyasında Yargıtay Hukuk Genel Kurulu tarafından verilen son kararda özetle; tarafların anlaşması ya da düzen ilkesi gereği Toplu İş Sözleşmesi hükümleri uyarınca kök ücretin düşürülebileceği, bireysel ve toplu İş Sözleşmesindeki aynı amaca yönelik hükümlerinin gruplandırılarak karşılaştırılması gerektiği ve yapılan karşılaştırma neticesinde, işçinin kök ücreti düşürülsede Toplu İş Sözleşmesinden faydalanmakla bireysel iş sözleşmesine nazaran çok daha avantajlı bir konuma geldiği, objektiflik ölçütü açısından da işçi yararına bir sonucun gerçekleştiği, işçinin bir yandan bireysel iş sözleşmesindeki günlük çıplak ücretinin esas alınmasını, diğer taraftan da Toplu İş Sözleşmesi ile öngörülen ücret kriterlerinin uygulanmasını istemesi mümkün olamayacağı gerekçesiyle işçinin hem Toplu İş Sözleşmesi kapsamındaki sosyal hakları hem de kapsam dışı işçilere ödenen günlük brüt ücreti talep edemeyeceği kabul edilmiştir." YARGITAY HUKUK GENEL KURULUNUN, 03.05.2017 TARİH, 2017/887 ESAS, 2017/885 KARAR SAYILI KARARI